1864

Denemarken, het land van de sublieme tv-series. Iedereen kent Borgen, Broen, Dem som dræber, stuk voor stuk zeer geslaagde Deense series. Eentje die in Nederland vermoedelijk nog niet bekend is, maar die geheid die kant op gaat komen, is Arvingerne (de erfgenamen). Vaak met de zelfde acteurs, want er zijn nog geen zes miljoen Denen dus de vijver waarin gevist wordt, is erg klein.

Anderhalve maand geleden zag een nieuwe serie zijn tv-premiere: 1864. Een historisch drama over een Deens nationaal trauma, de tweede Sleeswijkse oorlog en de slag bij Dybbøl. Een serie met het grootste budget tot nu toe. Onder andere door een royale overschrijding van het reeds royale budget.

Voor de historisch geïnteresseerden: In 1849 ontstond in het toen nog Deense Sleeswijk Holstein een burgeroorlog omdat de Duitse inwoners zich wilden afscheiden van Denemarken. Dat accepteerde Denemarken niet en het leger werd ingezet. Pruisen bemoeide zich er mee en na enkele overwinningen over en weer werd een vrede gesloten die neer kwam op een status quo: Sleeswijk Holstein bleef Deens. Deze oorlog zorgde voor een enorme nationalistische opleving. Denemarken werd ‘Gods eigen land’ genoemd. De Denen waren onverslaanbaar.

Dertien jaar later ontstond er opnieuw reuring rond Sleeswijk Holstein. Een enorm complex verhaal waar de koning een rol in speelde als ook de nieuwe Deense grondwet. Zo complex, dat de Britse premier Palmerston het aldus formuleerde tegenover koningin Victoria: Er zijn drie mannen die precies weten hoe het zit in Sleeswijk Holstein: Uw echtgenoot, die is overleden, een Duitse professor, die gek geworden is en ik, die alles vergeten is…”

Sleeswijk Holstein mocht volgens de vrede van 1852 alleen geregeerd worden door een absoluut monarch en door de nieuwe Deense grondwet werd Denemarken een constitutionele monarchie. Pruisen zag dit als een provocatie en stuurde opnieuw het leger. De Deense elite juichte, want de onoverwinnelijke Denen zouden de Pruisen weer eens lekker klop geven. Het liep echter een tikje anders…

De Denen betrokken hun Dannevirke, de aarden wal  die Denemarken moest beschermen tegen indringers. Een symbool van enorme nationale waarde. Na een aanvankelijke Deense overwinning bij het eerste treffen nabij de Dannevirke, besefte de Deense opperbevelhebber dat de wal eigenlijk onverdedigbaar was tegenover een overmacht, en trok zijn troepen terug. De nationalisten in de regering waren woedend, lieten de bevelhebber ontslaan en stelden iemand aan die wel naar de nationalisten luisterde.

Een groot deel van de Deense troepen groef zich in bij Dybbøl en werd na een korte belegering verslagen door de Pruisen. Het resterende deel van het Deense leger had zich teruggetrokken in Fredericia, maar voor het tot een treffen kon komen, werden deze teruggetrokken op Fyn. Dit had als direct gevolg dat heel Jutland zonder noemenswaardige tegenstand verover kon worden door de Pruisen. De Deense regering zag in dat men verloren had en vrede werd gesloten.

Sleeswijk Holstein werd als gevolg van deze vrede Duits. Pas in 1920 werd een deel van dit gebied, na een volksstemming, terug gegeven aan Denemarken. In 1945 heeft Denemarken nog de mogelijkheid gehad ook het resterende deel Sleeswijk Holstein weer te annexeren afgeslagen. Men had weinig behoefte aan een grote groep Duitsers binnen de Deense grenzen.

Terug nu naar de serie 1864. De Denen maken zich met het voortschrijden van de serie lekker druk over de juistheid van historisch details, waarvan je je kunt afvragen of het nou echt zin heeft om je er druk over te maken. Wie boeit het dat een ornitoloog wist te melden dat hij een vogel hoorde kwinkeleren die je normaal nooit hoort in het seizoen waarin de betreffende aflevering zich afspeelde. Maar de opmerking dat het een tikje onrealistisch is dat iedereen Algemeen Beschaafd Deens spreekt, terwijl de hoofdpersonen van Fyn komen en je dus een Fyns accent mag verwachten, snijdt dan weer meer hout.

De mooiste bezwaren tegen de serie kwamen van de Dansk Folkeparti. Nog voor de serie uitgezonden werd, verhief Pia Kjærsgård haar stem. Dat de serie kritiek had op het Deense buitenlandersbeleid (dit zag zij in de mishandeling van een zigeuner in de serie) en dat de serie de Deense militaire aanwezigheid in Afghanistan bekritiseerde. De aanwezigheid van zigeuners in de serie, was volgens DF ook volkomen onjuist. In 1864 woonden er volgens de partij helemaal geen zigeuners in Denemarken. Uiteraard stonden er vervolgens een paar historici op die met feiten konden staven dat zigeuners al eeuwen eerder naar Denemarken kwamen.

Even los van alle discussies en feiten, de serie is zeer aanbevelenswaardig. Ik hoop dat hij ook op de Nederlandse tv komt, ook al is het een heel Deens onderwerp. Natuurlijk is de basis een liefdesverhaal tussen twee broers en een meisje. Natuurlijk is er een slechterik. Die eigenlijk alleen slecht is geworden door zijn slechte opvoeding. Natuurlijk is er een bepaalde voorspelbaarheid in het verhaal.

Maar de machinaties van de 19^e eeuwse nationalisten worden subliem in beeld gebracht. Keer op keer word ik overvallen door de gedachte “hoe gek kun je mensen maken, als je ze wijs weet te maken dat er geen hogere eer is, dan sterven voor god en vaderland?” Jonge mensen, veelal boeren en arbeiders, die enthousiast zingend de oorlog in gaan, om daar geconfronteerd te worden met dood en verderf. Er is niks moois aan een oorlog. Of zoals een soldaat, na het doden van zes Pruisen zegt: “De beste soldaat, is een soldaat die weet dat hij feitelijk al dood is. Want die heeft niks meer te verliezen.”