donderdag 6 september 2018

Geen haar op je doos


In Nederland gaat een gymnasiaal scholier van zijn of haar 12e tot 18e naar het gymnasium. Iets dat Denen met verbazing vult als ik ze er over vertel. Zes jaar Latijn, twee jaar Grieks (of vijf als je er examen in doet) en allerhande extracurriculaire activiteiten. Ondergetekende heeft in een grijs verleden, op een categoriaal gymnasium (parbleu!) gezeten maar door al te weinig zin en een enkele foute keus (welke Alfa-gymnasiast kiest er in godsnaam voor een Beta-pakket…. Nou, ik zei de gek…) heb ik het niet afgerond. Maar goed, daar gaat het nu niet over. 

Waar het wel over gaat zijn de Deense gymnasia en een vrij onsmakelijke traditie die de laatste jaren is ontstaan. Want had ik al eens gezegd dat Denen dol zijn op tradities?

In Denemarken ga je van zes tot vijftien jaar naar Folkeskole. Daarna gaat een deel door naar Gymnasium als voorbereiding op de Universiteit. Dat kan direct na Folkeskolen (dus als vijftienjarige), of na een tussenjaar op een zgn Efterskole (dus als zestienjarige). Een Efterskole is een school waar je gedurende een schooljaar inwoont op school en jezelf  onderdompelt in vakken of onderwijs voor je persoonlijke ontwikkeling. Iets typisch Deens waar ik hopelijk later op terugkom en waarvan ik hoop dat Alex en Yelena er ook gebruik van gaan maken. 

Elk jaar begint er dus een grote groep vijftien/zestienjarigen op het gymnasium. En bij een nieuwe start hoort natuurlijk een traditie. Dit is immers Denemarken…. In elk geval op Sjælland is op een aantal scholen de traditie ontstaan dat de jongens uit 3 gymnasium bij aanvang van het nieuwe schooljaar foto’s maken van de mooiste meisjes uit 1 gymnasium die net zijn begonnen. Daarna wordt een selectie gemaakt van de mooiste meisjes en die worden dan uitgenodigd voor een gezellig feestje met de jongens uit 3 gymnasium. En voor de duidelijkheid, dan heb je het over jongens van 18/19 jaar en meisjes van 15/16 jaar. Dat is al redelijk discutabel. Maar het wordt erger.

De meisjes dienen doorgaans “uitdagende” kleding aan te hebben. Bloesje en kort rokje, dat niveau. En moeten vervolgens allerhande opdrachten uitvoeren. Van het van drank voorzien van de jongens (en zelf ook meedrinken), tot bananen en komkommers op sensuele wijze opeten of een onderling wedstrijdje wie het eerst de BH van een ander meisje los kan krijgen.

De afgelopen weken is er gaandeweg ophef ontstaan over deze gymnasiumfeesten, waarbij diverse rectores bij navraag aangaven dat ze er weinig aan konden doen omdat het buiten school plaats vindt. Maar blijkbaar kan een schoolleiding wel ingrijpen als de ophef maar groot genoeg is. Want dat gebeurde deze week: Een meisje uit een 1 gymnasiumklas was uitverkoren om aan een dergelijk feest deel te nemen en liet haar moeder de uitnodiging zien. Die deel ik hier even, vertaald:

Mooie, lekkere, geile (naam)
We nodigen je van harte uit voor het jongens/meisjes diner 2018.
Aangezien jij bent uitgekozen, dien je een witte blouse en een kort zwart rokje te vinden voor een lekker broeierige avond met de lekkerste jongens uit 3 G.
We komen snel met meer info aangaande datum en plaats.
Hartelijke groeten, de jongens uit 3 G.
PS: Geen haar op je doos

Had ik al gezegd dat dit gericht is aan meisjes van 15, 16 jaar? De moeder die dit las heeft dit direct de media ingegooid. En, oh wonder, nu kon de leiding van het betreffende gymnasium wel actie ondernemen en zijn de betreffende jongens voorlopig niet welkom op school.

Overigens, voor alle duidelijkheid: Dit soort feesten komt ook in omgekeerde vorm voor. Waarbij de meisjes uit 3 G het zelfde doen met jongens die net beginnen op het gymnasium. Alleen wordt dat aspect minder opgepikt door de media hoewel het natuurlijk niet minder verwerpelijk is.

In het deel van Denemarken waar ik woon schijnt dit soort feesten niet of nauwelijks voor te komen (ik citeer mijn Deense deerne: “wij zijn hier maar een paar boeren, en niet zo elitair als op Sjælland…”), maar ik ga er toch redelijk vanuit dat mocht Yelena over een aantal jaar naar het gymnasium gaan en een dergelijke uitnodiging krijgen, zij een stevige middelvinger als antwoord geeft en de uitnodiging verscheurt.

zaterdag 5 mei 2018

Over specerijen


Denemarken is, ik heb er vaker over geschreven, een land dat aan elkaar hangt van tradities. En als er nog geen traditie is bedacht voor een bepaalde gelegenheid dan wordt die ter plekke verzonnen heb ik geleerd. Twee belangrijke Deense tradities behelzen royaal gebruik van specerijen, te weten peper en kaneel.

Als een Deen dertig jaar wordt en nog niet is getrouwd, wordt hij of zij door vrienden mee naar buiten genomen en vastgebonden aan een paal of boom. Daarna krijgt de jarige een emmer water over zich heen en wordt er wat peper over hem/haar heen gestrooid. Waarmee hij een “pebersvend” (pepergezel) of zij een “pebermø” (pepermaagd) is. Deze traditie komt uit de dagen van de Hanze, waar kooplieden in specerijen gezellen hadden. Deze gezellen woonden bij de koopman in en dienden ongetrouwd te blijven. Vandaar de naam “pebersvend”. Gaandeweg heeft de Deense liefde voor tradities er voor gezorgd dat het vieren van de dertig jaar onderstreept wordt met een peperdouche.

Nu schreef ik eerder “wordt er wat peper over hem/haar heen gestrooid”. Dat is een understatement. Daar begon het mee toen peper duur was. Nu wordt er regelmatig een pond peper of meer over de jarige uitgestrooid. Hoewel “gedumpt” een beter woord is. Zoek maar eens op “pebersvend” op YouTube. Filmpjes van jarigen die, vastgebonden (maar wel met duikbril/gasmasker/etc. om de ogen te beschermen) zijn lot ondergaat. Voorheen werden er zakjes peper gebruikt maar ik heb filmpjes gezien waarbij bladblazers, ventilatoren en andere verstuivende voorwerpen werden aangewend om de jarige een intens peperbad te geven.

Een jaar of tien, twintig geleden waren er een aantal Denen die vonden dat het wachten op een dertigste verjaardag wel erg lang duurde. En daarmee werd de “kanelsvend”/”kanelmø” geboren. Feitelijk het zelfde, maar met kaneel in plaats van peper en op de vijfentwintigste verjaardag in plaats van de dertigste. Het ritueel is het zelfde. En als je een beetje oplet in Deense steden (vooral in Jylland waar de traditie populairder is dan op Sjælland) dan zie (of ruik) je vaak de resten van een dergelijk ritueel. Bruin stof op de stoep bij een boom of lantaarpaal. En een doordringende kaneellucht.

Afgelopen week had ik het genoegen deze traditie in de praktijk gebracht te zien worden. Vanuit mijn keukenraam zag ik hoe een vriendenschare om een jongedame heen stond die net een emmer water over zich heen had gekregen. Een van de vrienden pakte, geloof het of niet, een poederblusser. Die niet gevuld was met brandbluspoeder, maar met kaneel…. Het meisje verdween in een massieve bruine wolk onder luid gejuich van haar vrienden. Zie foto:


Op het moment dat de poederblusser leeg was dacht ik dat het ritueel wel voorbij was. Maar nee. Uit een plastic tas werden drie pondspakken kaneel gevist die door de overige aanwezigen ook nog even over de jarige werden uitgestort. Het ziet er op de foto’s een beetje uit als een heks die op de brandstapel is beland… 



Het fijne kaneelpoeder waait alle kanten op. De vuilcontainer en geparkeerde auto’s zaten onder een dun laagje kaneel. Daarna kreeg de jarige gelegenheid zich weer toonbaar te maken. De kers op de taart kwam ’s avonds overigens. Een boze SMS van de woningbouw. Dat alle kaneel op de stoep per omgaande opgeruimd diende te worden….

En zo zou ik nog wel uren door kunnen gaan, aangaande Deense tradities. Alex en Yelena krijgen met de eerste tradities te maken als ze achttien worden. Dan worden ze namelijk geacht achttien shots te drinken. Goede vrienden (of vader/moeder) zorgen er doorgaans voor dat niet alle shots alcohol bevatten. Maar toch. Dan liever een berg kaneel…

maandag 8 januari 2018

Tradities



Nieuw jaar, nieuwe column. En wel over alle tradities die ik de afgelopen periode heb meegemaakt. Want de afgelopen kerst is de eerste echte Deense kerst die ik mee heb mogen maken. Mogelijk gemaakt dankzij het feit dat ik een relatie heb gekregen met een Deense. En hoewel ze mij in de weken voorafgaand aan kerst geprobeerd heeft uit te leggen wat kerst nu eigenlijk is in Denemarken, heb ik toch geregeld met een vragende blik om me heen zitten kijken. Want kerst, dat zijn tradities. En tradities, daar wordt niet aan getornd!

Het begon allemaal met de Nederlandse traditie die Sinterklaas heet. Als ik Denen vertel dat Nederlanders eind november, begin december massaal hun schoen bij de verwarming zetten, liedjes zingen en dan de volgende ochtend snoep in hun schoen vinden, bezorgd door een man op een wit paard dat over de daken rijdt…. Dat vindt men toch wel heel apart. Maar Johanne hoorde ik niet klagen toen ook zij een chocoladeletter kreeg.

Dan nu ‘juleaften’, kerstavond. Voor mij een weinig speciale dag. Toen mijn ex en ik nog in Nederland woonden, togen wij met haar ouders ter kerke op kerstavond om bij thuiskomst en snee kerststol met boter te nuttigen. Maar daar hielden de tradities qua kerst ook wel mee op. Toen ik klein was lag er een enkel cadeautje onder de boom, een boek. En eten? Kerst is lekker eten, eten waar je zin in hebt. Weinig traditioneel. Hoe anders is dat in Denemarken.

Bij aankomst in Sæby aan het begin van de middag van de 24e december, konden Johanne en ik direct aanschuiven aan de keukentafel. De voorbereidingen voor de lunch waren in volle gang. Haring, roggebrood, vlees, verse worst en aardappels stonden klaar. De groene kool werd gesmoord in een pak boter en een halve liter room, alle toebehoren werden op tafel gezet. De snaps werd ingeschonken. En daar begon de Deense kerst.

Na deze uitgebreide lunch verplaatste het gezelschap zich naar de woonkamer voor wat tussendoortjes terwijl de gastvrouw wederom de keuken in dook om het avondeten klaar te maken. Vooraf rijstepap met één hele amandel er in. Degene die de amandel vindt, krijgt het bijbehorende “amandelcadeautje”. Helaas ging die prijs aan mij voorbij. Daarna volgde eend met rode kool, gewone aardappels met saus en gebruinde aardappels (gecaramelliseerd, erg lekker). Tot slot dessert. Stukjes sinaasappel met slagroom en koekkruimels. En om zeker te zijn dat iedereen vol genoeg was, kwamen er nog koffie met arretjescake en een grote schaal chocolade en snoep op tafel.

Tijd om uit te buiken was er niet want daar werd de volledig opgetuigde kerstboom naar het midden van de kamer gesleept, de echte kaarsjes werden aangestoken, een doos liedboekjes kwam op tafel en daar nam het “dansen om de kerstboom” zijn aanvang. Men loopt al zingende om de boom. Per liedje afwisselend linksom en rechtsom. Het geheel wordt afgesloten met het lied “nu er det juli gen” (het is weer kerst) en begeeft het gezelschap zich in polonaise door het hele huis. Daarna komen eindelijk de cadeautjes.

Als cadeautje voor Johanne kocht ik een houten aap van Kaj Bojesen, een Deens stijlicoon. Elk Deens interieur hoort er eentje te hebben. Het was een schot in de roos en de gehele schoonfamilie was het er over eens dat het een prachtig cadeau was. 



Van Johanne kreeg ik Lego. En niet zomaar Lego, maar the Yellow Submarine plus Beatles in Lego:




Eerste kerstdag vierde ik alleen met Alex en Yelena, tweede kerstdag zou weer met de familie van Johanne zijn, maar omdat zij ziek werd bleven we thuis. Het rijke traditieleven zette zich op Oudejaarsavond voort. Ik bakte oliebollen thuis en nam een deel mee naar (opnieuw) Johanne’s familie. Die er erg over te spreken waren. Om 18.00 stipt kijkt iedereen (wij dus ook) naar de toespraak van de koningin. Pas daarna schuift men aan voor de avonddis. Na het kijken van “De 90e verjaardag” werd om 00.00 uur de champagne geopend en gedronken. Met kransekage er bij. Een soort bakwerk met veel marsepein. De traditie schrijft voor dat na middernacht nog een rejemad gegeten wordt (brood met garnalen), maar omdat ik Nieuwjaarsdag om 7.00 moest beginnen togen Johanne en ik een kwartier na middernacht weer naar huis.


En nog was het niet uit met de tradities want nu was het opnieuw mijn beurt. 1 januari staat in mijn familie in het teken van stamppot zoute snijbonen met worst. Al 160 jaar wordt dit in de familie gegeten op die dag, dat zou namelijk geluk brengen voor het komende jaar. En gelukkig vond Johanne het ook lekker!

Nu is het bijna gedaan met alle tradities. De laatste traditie die nog op stapel staat is het vieren van Sint Tempestas aanstaande zondag. Een traditie die mijn familie uitgebreid viert met lekker eten, offergaves in baar geld en voorwerpen en een dag vol algeheel gejubel. Deze traditie vieren we nu al bijna 41 jaar en wordt wat mij betreft nog vele jaren voortgezet!